N.B. Het kan zijn dat elementen ontbreken aan deze printversie.
Reportage
Linkse samenwerking Frans Timmermans wil een gezamenlijke kieslijst van PvdA en GroenLinks aanvoeren. Stemmers in ‘rode’ en ‘groene’ wijken in Deventer en Utrecht zijn overwegend positief. „Hij is een echte PvdA’er én groen.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/07/data103164955-8a4ab2.jpg)
Dat Frans Timmermans de lijsttrekker wil worden van een groenrode samenwerking noemt Babs van Stralen (64) uit Utrecht „geweldig nieuws”. De grafisch vormgever denkt dat de Eurocommissaris „de oude garde rood-stemmers over de streep kan trekken”. Ze komt uit „een rood nest” en stemde zelf eerder GroenLinks en Partij voor de Dieren. Waar ze nu op stemt, staat ondanks het nieuws over Timmermans niet vast. Ze wacht het programma af. „Trouw aan het dierenwelzijn en de natuur, en dan pas de mensheid.”
In de Utrechtse wijk Lunetten staan de drie stembureaus waar GroenLinks bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen haar hoogste percentages stemmen trok (naast de stembureaus bij de Universiteit van Amsterdam, op de Uithof bij de Universiteit van Utrecht en op de campus van Wageningen University & Research) . Het is niet een wijk die voldoet aan het stereotype beeld dat sommigen van GroenLinksers zullen hebben. Er zijn géén bakfietsen, geen negentiende-eeuwse stadswoningen met stokrozen tegen de gevel. Maar wel: woonerven, met daartussen stukjes groen en brede sloten. Sociale woningen uit eind jaren zeventig en begin jaren tachtig met blauwe, oranje en gele kozijnen. Op sommige ramen hangen verbleekte posters tegen de verbreding van de snelweg A27, die achter de wijk loopt.
Spreek je de buurtbewoners, dan beginnen ze vaak over het belang van dat groen. Wat ook opvalt in Lunetten, is dat de meeste mensen die NRC aanspreekt niet hebben gestemd. Ze zeggen dan ‘sorry’ en staan wel even stil om te vertellen waarom. Ze zeggen dat ze het vergaten, of dat ze helemaal niet wisten op wie ze moesten stemmen. Of dat ze weinig interesse hebben in de politiek.
Groen front
Dat zeggen sommige GroenLinks-kiezers ook. Kim Heerema (42), leerling-stoffeerder, zegt dat ze „niet zo met politiek bezig is”. Ze vult de Stemwijzer meestal in. Ze staat voor de Albert Heijn met haar twee kinderen op haar man te wachten, Sander Houtman (39). Hij is sounddesigner.
Houtman zegt: „Mijn eerste gedachte over samenwerken is ‘goed’. Zo komt er een groter groen front. En beide partijen hebben een beetje hetzelfde gedachtengoed.” Klimaat noemen ze beiden een belangrijk thema bij hun keuze in november.
Niemand in Lunetten vraagt wíe Frans Timmermans is, dat weten de meeste ondervraagden wel. Niels van Wees (24), trainee ruimtelijke ordening en pas afgestudeerd als electoraal geograaf is enthousiast over Timmermans. Hij stemde eerder Volt, maar zegt nu dat het in november zeer waarschijnlijk PvdA/GroenLinks wordt. „Timmermans is een man met kennis, hij heeft al meer bereikt dan de meeste Kamerleden. Hij is een echte PvdA’er én groen.” En toch maakt ook hij een voorbehoud: „Ik hoop dat er niet te veel onenigheid tussen de twee partijen ontstaat als het over het programma gaat. En dat als ze regeren met bijvoorbeeld VVD en BBB, ze niet hun idealen overboord gooien.”
In Utrecht trekt Timmermans niet alle GroenLinksers bij voorbaat over de streep
Jaap Boon (61) noemt de versnippering in de Tweede Kamer als reden vóór samenwerking te zijn. De GroenLinks-stemmer – „en misschien vroeger wel eens PvdA” – heeft het over „de kracht van links” en hoopt dat de partijen als één geheel meer kiezers zullen trekken.
Gerdi van Willigen (58), die werkt bij de stichting Leergeld die ouders helpt die geen schoolspullen kunnen aanschaffen, is in elk geval blij dat Timmermans in zijn eerste optreden het probleem van kansenongelijkheid noemde. Zij stemde eerder PvdA en noemt armoedebestrijding een belangrijk thema. Ze twijfelde of „alle Groenlinksers daar genoeg oog voor” hebben. „Klimaat is belangrijk, maar het mooiste zou zijn als in de samenwerking beide thema’s even belangrijk blijven.”
Foto Mona van den Berg
Rode senioren
Deventer staat bekend als ‘rood bolwerk’ maar dat is er nu vooral nog te zien in de verzorgingshuizen. Vlak achter arbeidersbuurt ‘het Rode Dorp’ bevindt zich een strook met woonzorgcentra waar Deventenaren hun oude dag doorbrengen.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 haalden drie stemlokalen in woonzorgcentra de landelijke top-vijf met beste PvdA-uitslagen. Het zijn electorale echo’s uit de tijd van de bijna absolute meerderheden die in Deventer decennialang gebruikelijk waren.
De PvdA is in Deventer sterk vergrijsd. „En dan hebben we in de pandemie ook nog veel stemmers en leden verloren”, zegt Peter Brendel. Voor zijn werk bemiddelt hij tussen de gemeente en boze bewoners over zaken als onkruid en afval. „Daarnaast loop ik veel door de wijken voor de partij.” Daar hoort hij „opvallend positief nieuwsgierige” geluiden over de samenwerking tussen PvdA en GroenLinks. „Mensen verlangen naar een linkse partij die wat voorstelt. Dan krijg je tenminste wat gedaan. En daar houden mensen hier van.” Mogelijk zou de lijstverbinding zelfs eerder afgehaakte kiezers terug kunnen halen, stelt hij. „Maar of dat met meneer Timmermans lukt? Die is wel erg ‘Europa’. Mensen willen juist iemand van dichtbij.” In verzorgingshuis Ludgerus is men dan ook vooral benieuwd hoe ‘local hero’ Van der Plas het er straks vanaf brengt.
In Deventer hopen PvdA’ers dat GroenLinks hen weer eens de grootste maakt
Maar sporen van Deventer’s rode verleden zijn ook hier niet ver weg. Op een tafeltje voor de receptie van het Ludgerus ligt de Tribune, het huisblad van de SP. „Ze noemden Deventer niet voor niets Moskou aan de IJssel”, lacht de 87-jarige mevrouw Alberts, afkomstig uit een „echt rood Deventers nest”.
De PvdA zal altijd haar stem houden, zegt ze. Ook als GroenLinks daar naast staat? „Jawel, maar eigenlijk heb ik er niet zoveel mee. Het kan best wat minder met de natuur.” Maar: „Als dit is wat nodig is om links weer groot te laten worden, dan is dat maar zo.”
Voor de ingang van het verzorgingshuis staan vier bewoners met elkaar te jeu-de-boulen. Gevraagd naar wie wel eens PvdA gestemd heeft reageert meneer Pannekoek. „Oei, dat is wel even geleden. De laatste keer werd het 50Plus. Maar even kiek’n nog, maar nu, met GroenLinks erbij, kan het wel weer wat worden. Gelukkig staat Jesse Klaver niet aan het roer.”
Over de vooralsnog enige kandidaat voor het lijsttrekkerschap, Frans Timmermans, zijn de meningen verdeeld. Laat hem vooral in Brussel blijven, denkt mevrouw Alberts. „Daar doet hij het toch goed?”
„Maar Frans Timmermans heeft tenminste echt iets bereikt”, denkt meneer Pannekoek, terwijl hij zijn boule over de baan laat rollen.
Oud-wethouder Jan Jaap Kolkman was jarenlang hét gezicht van de PvdA in Deventer. Sinds een paar dagen is hij ook lid van GroenLinks. Dat had hij nooit gedacht, vertelt hij. „Als wethouder werd ik eerlijk gezegd soms gek van ze. Dan heb je alles rond voor de nieuwbouw van de bibliotheek, beginnen ze ineens over de bomen op het plein.”
:format(webp)/s3/static.nrc.nl/bvhw/files/2023/07/data103132897-8643ce.jpg)
Maar discussie over dit soort details, zegt hij nu, kun je beter intern voeren. „De strijd tussen Kapitaal en Arbeid is gestreden. Nu draait het om de strijd tussen Kapitaal en die andere productiefactor, Natuur.”
Ook oud-raadslid Bep Spa ziet kansen: „Als PvdA’er vond ik cultuur soms een ondergeschoven kindje. GroenLinks had daar altijd meer mee. Dus dat is winst.” Frans Timmermans leek haar aanvankelijk niet meteen de aangewezen lijstaanvoerder, „maar toen heb ik hem twee jaar geleden in gesprek zag gaan met jongeren in Limburg na het hoogwater daar, veranderde ik van mening. Het is een stevige kandidaat, die ook met gewone mensen kan praten.”
